Vreemde gewaarwording enkele jaren geleden in het Baskenland, toen de ETA net een wapenstilstand had afgekondigd die definitief leek maar het helaas niet was. Na het wekelijkse protest van familieleden van gevangen ETA-terroristen in Rentería werd me gevraagd of ik met een oud-gevangene wilde praten. Op straat, om de hoek van het gemeentehuis, werd ik voorgesteld aan Jon. Een half uur spraken we over de ETA, over de gevangenschap ook: tot voor kort werden alle ETA-gevangenen zo ver mogelijk bij het Baskenland vandaan in gevangenissen gezet, om hen en de familie, die hen zo nauwelijks kon bezoeken, een beetje extra te straffen. Jon zat 19 jaar op de Canarische Eilanden vast. “De gevangenen zijn altijd een politiek instrument geweest”, zei hij.

Terug op de krant keek ik even wat Jon als jonge twintiger had uitgevreten, ik kwam er niet op dat op dat moment te vragen. Vier moorden begin jaren tachtig, enkele ontvoeringen en wat mislukte aanslagen… Hij was, na 19 jaar cel, nog altijd strijdlustig, maar ook gematigder. De ETA moest maar eens aan het definitief neerleggen van de wapens denken, zei hij, maar de politiek moest ook met gebaren komen.

Het zijn die historische ETA-gevangenen die nu steeds meer vinden dat de gewapende strijd zinloos is. Terwijl buiten de ‘jongen honden’ van de terreurbeweging niet te stoppen zijn – al is het alweer een tijd rustig, na de zoveelste arrestaties binnen de top, waar de leiders steeds tijdelijker zijn -, zitten achter tralies de veteranen op een nieuwe toekomst te broeden. Nu is het één van de meest gevreesde ooit, Urrosolo, met tientallen doden op zijn naam, die de politieke tak van Batasuna aanspoort eens met een goede, vreedzame oplossing te lomen. Urrusolo is om die denkwijze trouwens al 10 jaar terug uit de ETA gezet.

Benieuwd trouwens hoe het, nu die wapenstilstand niet werd aangehouden, het die Jon vergaat…